غار دربند شهمیرزاد
غار دربند شهمیرزاد در فاصله 21 کیلومتری شمال سمنان و شمال غربی مزرعه دربند شهمیرزاد واقع شده که مورد توجه کوهنوردان و محققین است .دهانه غار در دامنه های شرقی و در کمرکش کوه لهرد ، مشرف بر جاده آسفالته سمنان – شهمیرزاد قرار گرفته و دره وسیع و سرسبز دربند شهمیرزاد در زیر آن گسترده شده است . در سمت چپ غار پرتگاهی بزرگ وجود دارد که عبور از آن مستلزم احتیاط زیادی است . مدخل غار به عرض 2.75 متر و ارتفاع آن 1.35 متر می باشد . جلوی دهانه غار سطح نسبتا بزرگی با سنگ چینی ساخته شده که به احتمال زیاد ساکنین آن در موقع خطر از آن استفاده می کرده اند و اکنون قسمتی از آن ریزش کرده است . چس از عبور از دهانه وارد دالانی به طول 24 متر و عرض 3 متر می شویم . این دالان دهانه و تالار را به هم مرتبط می سازد . انتهای دالان به تدریج کوتاه شده تا اینکه به دهانه ای به ارتفاع 80 سانتیمتر می رسد . داخل غار به مقدار زیادی رسوبات و املاح آهک دارد از این رو سراسر آن پوشیده از ستون های بزرگ و زیبای استلاگمیت و استلاکتیت است . بلندترین ستون استلاکتیت آن 12 متر ارتفاع دارد و قطر متوسط آن 2.85 متر است .
ستونهای عظیم و تخته سنگ های بزرگ در گوشه و کنار غار پراکنده می باشند . کف غار سنگلاخ و پستی و بلندی های زیادی دارد که در اثر رطوبت هوا قسمت زیادی از آن را گل لغزنده ای پوشانده وعبور از بی خطر نیست. هوای غار نسبتا خنک بوده وبه طور متوسط 10 درجه سانتیگرات با هوای بیرون اختلاف دارد.در سمت راست غار نزدیک به ستون بزرگ برکه کوچکی است که در سراسر سال آب صاف وزلال در آن مشاهده می شود ولی در آزمایش به عمل آمده معلوم شد مقدار زیادی املاح داشته و برای آشامیدن مناسب نیست. کف برکه را قشری از گل ولای می پوشاند که به مرور زمان روی آن را فراگرفته است وضخامت آن دربعضی قسمت ها به29 سانتیمتر می رسد، از اثر آبی که بر دیواره آهکی برکه با مانده می توان نوسانات سطح آب را پیدا کرد. عمق آب این برکه در هنگام پر آبی 57 سانتیمتر است و در فصل بهار رو به کاهش می رود.طول برکه 9 متر و عرض آن نزدیک به 4 متر است. کف برکه ناهموار بوده و چاله های زیادی دارد،در مورد علت تشکیل این برکه می توان گفت که به احتمال زیاد آبهای ورودی پس از انحلال آهک ها بر سطح بقایای آنها (رس های آهک زدایی شده )که قشر غیر قابل نفوذی را تشکیل می دهند ، برکه را به وجود آورده اند.به نظر می رسد فاظلاب برکه توسط یکی از حفره های کف یا دیواره به خارج راه می یابد.
در منتهی الیه گوشه شمالی غار حفره کوچکی به ابعاد35/3 در75/3 متر وجود دارد که سطح آن چند متر از سطح غار بالاتر است و یک قسمت از ان را ستون های استاگمیت چون دیواره ای دربر گرفته است. کف این حفره همواره خاکی است و با مختصردقت می توان دریافت که چنین محلی بی شک به منظور سکونت مورد استفاده قرار گرفته است .
آثار بدست امده از این غار نشان می دهد که در گذشته محل سکونت بوده و ساکنان وپناهندگان آن به عنوان سنگر وپناهگاه طبیعی استفاده می کرده اند.
آثار بدست آمده مربوط به چه زمانی است؟ آنچه درحفریات وجست وجو درغار به دست آمده متعلق به دوران های مختلف تاریخی است و مربوط به یک زمان نمی باشد. قدیمی ترین این آثار مربوط به قرن پنجم هجری و مستند ترین آن سکه طلایی است به خط کوفی که متاسفانه قسمتی از آن شکسته و از بین رفته است ولی از سبک و خط آن می توان فهمید که متعلق به اواخر سلسله سلجوقی و اوابل حمله مغول است.
کاسعه لعابی معروف گبری کار مازنداران و سفال اب بسیار ظریف کارگران قرن 6-5 هجری از قدیم ترین اثار بدست آمده دراین حوضه است. این آثار تا زمان قاجاریه در غار دیده می شوند بنا براین می توان به این نتیجه رسید که غار در ادوار مختلف مورداستفاده قرار گرفته است. در تاریخ ثبت شده که اسپهبدان طبرستان در دوره سلجوقیان و جنگهای آنان با اسماعیلیه بطور مکرر به نواحی سمنان لشکر کشی شده است و به احتمال زیاد در همین کشاکشها و یا جنگهای ملوک الطوایفی گروهی از ترس جانشان به این غار پناهنده شده و در اثر غلبه دشمن بی رحمانه قتل عام شده اند. مشاهده توده های استخوانی انسان در اعماق تاریک و خاموش این غار انسان را به اندیشه فرو برده و از تجسم سرنوشت شوم ساکنین آن دچار تاثر می شود.
