بازی ها و سرگرمی ها

◄ بازی ها و سرگرمی ها:

در شهمیرزاد بازیهای مختلفی رواج داشت که مخصوص این منطقه بوده است، به این ترتیب کودکان و جوانان سرگرم شده و اوقات فراغتشان را پر می کرد، ولی امروزه با توجه به گسترش و رواج بازی های مدرن تقریبا به فراموشی سپرده شده اند .

به زبان شهمیرزادی به بازی (ک یا که) گفته می شود که علامت یا حرفی را به آخر نام هر بازی اضافه می کنند مثلا توپ برک (بازی با توپ) دوسنگ ک: (بازی با سنگ) و … بعضی از این بازی ها باید در فصول خاصی از سال برگزار شود، در غیر این صورت شرایط مطلوب انجام آن فراهم نمی گردد . با توجه به مطالب و نوشته های آقای دکتر ستوده در کتاب زبان سمنانی سرخه ای، لاسگردی، سنگسری و شهمیرزادی تعدادی از این بازی ها در سایر نواحی استان سمنان با مختصر تغییرات هنوز مرسوم است .

…

از بازی های معروف در شهمیرزاد :

1 – خوزک (گردوبازی):

با انواع گوناگون کالی و ریگی کالی

ریگی شامل : 1 – مرّه ای که خود بر دونوع کالی و  کاشتی – ریگی است  2 – باغبونی  3 – چالی ، ( چالکا ) ، چالک  و 4 – دیواری

سر و ته و …

2 – خلاص

3 – اینک را، اونک را

4 – هفت سنگ

5 – الک – دولک

6 – دو سنگ ک

7 – توپ برک

8 – جو ، گنم ، تاس

9 – هامللی (ها ملا علی)

10 – پا بزن بازی

11 – پا بلیس

12 – چش دارک

…

خوزک (گردوبازی) :

در شهمیرزاد به علت فراوانی درخت گردو یکی از سرگرمی های کودکان و نوجوانان بازی خوزک است که کم و بیش در این شهر برگزار می شود و معمولا در فصل گردو یعنی از مرداد ماه تا اواخر مهر در کوچه پس کوچه های قدیمی شهر در گوشه و کنار چند نوجوان گرد هم جمع شده و به این بازی مشغول می شوند ، به دلیل علاقه مندی کودکان به این بازی است که هنوز به فراموشی سپرده نشده است . روش بازی به این شکل است که ابتدا آنان گردوهایی را که هنوز نرسیده ، پوست سبز آن را با شیوه های خاص از روی گردو کنده و آن را آماده می کنند سپس برای انجام خوزک و جهت گرفتن نوبت هر کدام از بازیکنان با فریاد اصطلاحاتی را عنوان می کنند و به این ترتیب نوبت بازی آنان مشخص می گردد . از جمله : پیش، پس و پیش، دوپیش.. قاق ناگفته نماند بر اساس چگونگی کاشت گردوها دو نوع بازی خوزک را می توان نام برد :

کالی و ریگی کالی :

دو گردو بر روی هم قرار می گیرند ممکن است هر دونفر کال یا سه کال را بکارد و این امر بستگی به توافق بازیکنان دارد .

ریگی :

یک گردو را روی زمین قرارداده و یکی را روی آن می گذارند به این ترتیب تعداد گردوهای کاشته شده توسط هر نفر از بازیکنان بستگی به توافق آنان دارد .

1 – مره ای : که بر دو نوع است کالی یا کاشتی – ریگی :

این بازی شبیه بیسبال است و تنها تفاوت آن در نوع توپ می باشد . شکل بازی به این صورت است که در ابتدا گردوها کاشته می شوند و سپس بازیکنان در فاصله ای دورتر و جایی به نام مره در کنار هم قرار می گیرند و براساس نوبتی که قبلا هر کس زودتر اعلام کرده بود دستیله یا تیله را (که گردویی مناسب است) به طرف کال یا گردوهای کاشته شده پرتاب می کند، اگر تیله یا دستیله در این پرتاب به گردوهای کاشته شده برخورد کند همه گردوهایی که بر روی زمین ریخته شده متعلق به فرد زننده خواهد بود. و اگر همه کالها را بزند بازی پایان می یابد و دوباره با توافق بازیکنان کالها کاشته می شود. بازی دوباره خواهد شد، اما اگر تیله به گردوهای کاشته شده اصابت نکند از آنها عبور کرده و پس از طی کردن چند متر توقف می کنند. با توجه به چگونگی قرار گرفتن و فاصله با کالها بازیکنان (یعنی فاصله تیله پرتاب شده او با کالها بیشتر باشد) ابتدا بازی را ادامه داده و تیله خود را به طرف گردوهای کاشته شده پرتاب می کند در این موقع اگر تیله اش به کالها اصابت کرد همان تعداد گردوهایی را که بر زمین افتادند را جمع آوری می کند و در غیر این صورت موقتاً بازنده شده و منتظر ادامه بازی و نتیجه آن باقی می ماند.

شکل پرتاب تیله از مره این گونه است که دستها پایین بوده و از مقابل در شرایطی قرار می گیرد که دستها بالا و نزدیک سینه قرار دارند. و با پرتاب تیله ها از سوی کلیه بازیکنان گاهی پیش می آید که هیچ کال یا گردوی کاشته شده ای باقی نمی ماند که در این صورت بازی یک دور انجام شده است. اگر تعدادی از کالها باقی بماند طبق قانون بازی ادامه پیدا خواهد کرد. شیوه مره ای بر اساس کاشت گردوها دو نوع است همچنین بر اساس پرتاب تیله به طرف گردوها نیز دارای شیوه دیگری است که به آن «آرچین کشت» گویند و بازی آرچین کشت به این صورت است که پس از پرتاب تیله از مره و بعد از قرار گرفتن تیله در پشت گردوهای کاشته شده و پرتاب دوباره به طرف کالها است و هر بازیکن می تواند دوباره تیله را به طرف کالها پرتاب می کند که بار اول به دلخواه دو واژه آرچین یا کشت را با صدایی بلند اعلام می کند. در آرچین اگر تیله با کالها برخورد کند همان مقدار کالهای زده شده را صاحب می شود و در کشت دو برابر گردوهای زده شده را تصاحب می کند. مثلاً اگر تیله را پرتاب نماید و تیله به دو کال برخورد نماید زننده خود به خود دو برابر آن یعنی چهار کال را بر می دارد.

مال خدا :

اصطلاحی در گردو بازی است به نام مال خدا معمولاً کسی که در بازی شرکت ندارد، تقبل می کند که کالها را بکارد و گردوهای کاشته شده را از دستبردهای افراد (چپو) محافظت نماید، اعلام می کند “مال خدا مال من” .

مال خدا گردو و یا کالی است که بازیکنان دوباره از پشت کالها ( نه از مره ) پرتابهای خود را انجام داده و پس از آخرین پرتاب اگر یک کال باقی مانده باشد، این گردو و یا کال باقیمانده را مال خدا می گویند که متعلق به فردی است که به او مال خدا گیر می گویند .