تاریخچه شهمیرزاد
نتیجه کلی از بررسی وضعیت تاریخی شهمیرزاد :
با توجه به اسناد و مدارک و کتب و جزوه های خطی به جا مانده و برخی شواهد شهمیرزاد از سابقه تاریخی طولانی برخوردار است که قبل از مهاجرت آریاییها به این ناحیه ( مشخص نیست چند سال قبل از آریاییها ) آغاز شده و تا بخشی از جنگهای دوره کیانیان و پیشدادی ادامه یافته و در اواخر دوره هخامنشی مورد حمله سپاه اسکندر قرار گرفته است . در دوره اشکانی به دلیل نزدیکی با صد دروازه و خوش آب و هوا بودن و وجود مناظر بسیار زیبا و دل انگیز مورد توجه قرار گرفته و سپس در دوره ساسانیان وحکومت اسپهدان طبرستان ،اهمیت و اعتبار شهمیرزاد به اوج میرسدوپس از آن با استقرار اسلام در ایران وتغییرات سیاسی واقتصادی به وجود آمده در طبرستان و قومس رفته رفته سیر نزولی اعتبار واهمیت شهمیرزاد آغار می گردد ایجاد راههای ارتباطی جدید ومتلاشی شدن وضعیت خاندانهای حاکم بر طبرستان این سیر را سرعت بخشید. براساس نوشته های مرحوم سید حسین بنافتی مجتهد (شجره الامجاد ):(دهستان آسران رستاق،شامل هفتاد دهکده بزرگ وپرجمعیت شهمیرزاد ،سنگسر ،کلیم ،چاشم و…..دهکده های دیگربوده که درزیر فرمانروایی ملک محمود ولاش قرارداشت)
آشران یا آسوران (آساران)امروزه دهکده کوچکی است با جمعیت بسیار کم ودرشمال غربی شهمیرزاد که اهمیت دامداری وکشاورزی آن تاحد ی مورد توجه است این ناحیه درعصرساسانی شهری آباد و پرجمعیت بوده وبراساس مدارک ذکر شده مرکزیت داشته ونقش مهمی در اوضاع سیاسی وارتباطی واقتصادی طبرستان وهزار جریب ،به ویژه بخش دودانگه آن داشته است ولی اکنون خرابه ای بیش نیست .تخریب آسوران به دست عمادالدین هزار جریبی در قرن هشتم وزلزله سنگین سالهای 1180و1220ه ق وانهدام فریم ازمهمترین عوامل از دست رفتن اعتبار این ناحیه .مسلما شهمیرزاد گردیده است.
حفاری اخیر درناحیه شهزوار (2کیلومتری چاشم)توسط سازمان میراث فرهنگی موید این نکته است،با توجه به ابزار ووسایل کشف شده وقبور موجود ،این ناحیه محل زندگی آریاییها قبل از میلاد بوده ومحققا آریایی ها به مناطقی مهاجرت کرده و اسکان می یافتند که آثار زندگی و تمدن بومی در آن بوده است .
به هر حال بر پایه تحقیقات مورخین ، پس از انقراض آل قارن و انهدام شهر فریم ، شهمار ( شهمیرزاد ) تا مدتها توانست موجودیت گذشته خود را حفظ نماید ولی به تدریج رو به زوال رفت و فریم هم چون مادری نقش پراهمیت و با ارزشی در تغذیه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی دیگر شهرهای وابسته به خود را داشته است که با قطع این رابطه و از دست رفتن نقش اقتصادی فریم به دلیل انهدام آن و فقدان پشتیبانی اقتصادی ، به تدریج وضعیت اقتصادی شهمار را نیز دگرگون ساخت به ویژه اهمیت ارتباطی و تجاری آن از بین رفته و شهمیرزاد کمتر شاهد عبور و مرور کاروانها از قومس به طبرستان و برعکس شد.
نابودی فریم و سقوط وضعیت اقتصادی شهمار ( شهمیرزاد ) اثرات فرهنگی و اجتماعی نیز بر این جامعه باقی گذاشت ، بناهای تاریخی رو به ویرانی رفت و مردم گروه گروه مهاجرت به مناطق دیگر کشور به خصوص نواحی همجوار اقدام کردند این مهاجرت ها باعث تبادل افکار و عقاید و باقی گذاشتن اثراتی بر زبان و فرهنگ و آداب و سنن گردید .شهمار از مردم خالی شد و به شهری ماتم زده تبدیل گردید که در غم مادر خود فریم ( پریم ) باقی ماند به طوری که تا کنون کسی از او دلجویی نکرد و این شهر رو به زوال رفته حتی مورد توجه دیگر حاکمان نیز قرار نگرفت . احتمالا و با توجه به شواهد ، یک قرن بعد از انهدام فریم و انقراض آل قارن ، شهمار دچار سیل سختی شد ، بسیاری از آثار و ابنیه آن نظیر مساجد و ساختمان ها ویران گشتند ، بسیاری از آثار قدیمی که امروزه می توانستند روشنگر حقایق گذشته این منطقه باشند از بین رفت و شاید دشت شرقی شهمیرزاد ( کشت و صنعت فعلی ) نیز قبل از این حادثه آباد بوده ولی متاسفانه اکنون نابود گشته است .
زلزله های متعدد ( 222 هـ ، 742 هـ یا 722 هـ ، 1220 هـ ، 1180 هـ ) ، سیل احتمالی ، هجوم قوای بیگانه ، ( مغول و تیمور ) کشتار همگانی طاعون در سال 1247 هـ ق ، نیز از عوامل دیگر افول شهمیرزاد بوده اند . زلزله سال 722 هـ بسیاری از شهرهای مهم و معروف فریم ، نظیر گاوگلو ( گوگلی ) و آساران را ویران نمود . مسلما چنین زلزله ای بر شهمیرزاد ضایعات شدیدی وارد ساخته است . طاعون سال 1247 هـ ق نیز کشتار عظیمی به راه انداخت به طوری که از هشت هزار نفر جمعیت آن در دوره فتحعلی شاه تنها پانصد نفر زنده ماندند . همه عوامل فوق الذکر دست به دست هم داده و باعث سقوط و افول شهمیرزاد شدند . در شرایط فعلی کشور ما ، می طلبد که جوانان و علاقمندان به این منطقه همت کنند و با وحدت و همدلی شرایط آبادانی و رشد آن را فراهم سازند .
